Hormonal Əlaqə Stansiyaları: Tiroid Vəzləri

Xüsusilə uşaqlarda maddələr mübadiləsi olduqca sürətlidir. Bunun səbəbi, bu dövrdə bədən hüceyrələrinin qidalardan daha yüksək bir səmərə ilə enerji əldə etməsidir. Bədən hüceyrələrinin iş sürətlərinə nəzarət edən və müəyyənləşdirən isə tiroksin adlı hormondur.

Təyyarələrdə, kosmik vasitələrdə, hətta bəzi müasir avtomobillərdə vasitənin o ankı vəziyyət və mövqeyinə nəzarət edən idarə kompüterləri var. Ancaq insanların 20-ci əsrdə inkişaf etdirdiyi bu sistemlərdən minlərlə il əvvəl, həmin yoxlama sistemlərinin ən mükəmməli yer üzündə onsuzda mövcud idi. Özü də insanın öz bədəninin içində… (Harun Yəhya, Hormon Möcüzəsi)

Kimyəvi xəbərdarlıqları dəyərləndirən hormonal sistem, insan bədənindəki idarə və nəzarət mexanizmini meydana gətirir. Bu sistem insanın xəyal edə bilməyəcəyi qədər yüksək bir texnologiyaya malikdir və klassik reaksiya prinsiplərinə görə işləyir. İdarə mərkəzindən göndərilən bir mesaj, hədəf orqanın fəaliyyətinin artırılmasına və ya azaldılmasına səbəb olur. Davamlı məlumat axışı sayəsində hər an dəyərləndirmələr edilir və bu dəyərləndirmələrə görə yeni əmrlər göndərilir. Hər saniyə milyonlarla məlumat işlənir.

Hormonal sistemin paylama stansiyalarından biri tiroid və paratiroid vəzləridir. Tiroid vəzi sağlam bir həyat yaşaya bilməyiniz üçün bədəndəki maddələr mübadiləsini nizamlayır. Bunu, ifraz etdiyi xüsusi bir hormon (tiroksin) sayəsində edir. Tiroksin hormonu bədəndəki bütün hüceyrələrə təsir edən bir hormondur və hüceyrələrin istifadə edəcəyi oksigen miqdarını müəyyənləşdirir. Məsələn, bir hüceyrədə mitoxondrinin olduğu mühitə tiroksin hormonu verildikdə, oksigen sərfi və enerji istehsalı artır. Qanda tiroksin çatışmadıqda isə maddələr mübadiləsinin yavaşlaması ilə yanaşı, toxuma mayesində su və natrium miqdarı artır. Qanda xolesterol miqdarı yüksəlir.

Tiroid vəzində tiroksin hormonunun yaranması və ifraz olunması da yenə iç-içə keçmiş bir sistem sayəsində işləyir. Tiroksin hormonunun ifraz olunması hipofiz vəzinin ön tərəfindən ifraz olunan "tirotropin" adlı bir hormon tərəfindən təşkil edilir.

Tiroid vəzindən ifraz olunan başqa bir hormon da kalsitonindir. Kalsitonin hormonu paratiroid vəzindən ifraz olunan parathormon (PTH) ilə birlikdə bədənin kalsium-fosfat miqdarının təmin edilməsində əhəmiyyətli bir rol oynayır. Kalsium miqdarının nizamı isə insan üçün olduqca həyatidir, bu maddə sümük əmələ gəlməsi, əzələ və sinir sisteminin çalışması, qanın laxtalanması, hüceyrə pərdəsindən aktiv daşınmanın aparılması kimi çox həyati işlərdə istifadə edilir. Bu səbəbdən qanda müəyyən bir səviyyədə kalsium mütləq olmalıdır.

Elə buna görə sümüklər kalsium depolayan bir bank funksiyası yerinə yetirir. İki fərqli hormon da bu banka kalsiumun yatırılmasını və ya geri çəkilməsini təmin edir.

Tiroid vəzinin üzərindəki paratiroid vəzinin ifraz etdiyi parathormon, sümüklərdə depolanan kalsiumun qana geri verilməsində rol oynayır. Bu hormonun ifraz olunması, hipofiz vəzi və sinir sisteminin birbaşa təsiri olmadan, qandakı kalsium miqdarına görə avtomatik olaraq təşkil edilir. Bu hormon qanda kalsium miqdarı düşdükdə bunu dərhal müəyyən edir və birbaşa sümük hüceyrələrinə təsir edərək, sümükdən qana kalsium keçidini sürətləndirir. Qandakı kalsium miqdarı müəyyən bir səviyyəni keçdikdə isə tiroid vəzindən kalsitonin hormonu ifraz olunur. Kalsitonin qandakı artıq kalsiumun sümüklərə keçərək orada depolanmasını təmin edir.

Tiroid Vəzi Düzgün İşləməsə...

İnsan bədəni üçün olduqca əhəmiyyətli funksiyaları olan bu hormonun əskik və ya çoxluğu vəziyyətində hansı problemlər ortaya çıxar?

Parathormonun azlığında qandakı kalsium miqdarı azalar, buna bağlı olaraq əzələlərdə, xüsusilə də əl və üz əzələlərində sıxılmalar olar. Əgər bu, nəfəs borusundakı əzələlərdə olsa nəfəs almağa mane olar və ölümə səbəb ola bilər. Hormon artıq olduğunda isə, sümüklərdəki kalsium anbarları boşaldılaraq qana verilər. Bu vəziyyət sümüklərin asanlıqla bükülməsinə və qırılmasına səbəb olar. Böyrəklər qanda olan artıq miqdardakı kalsiumu atmağa çalışar, lakin kalsium kristalları böyrək daşlarına da səbəb ola bilər.

Allah'ın Yaratması Qüsursuzdur

Bu nümunələrdə göründüyü kimi, insanın həyatını sağlam və rahat bir şəkildə davam etdirməsi hormon sisteminin tam olaraq işləməsi ilə mümkündür. Belə ki, yalnız tiroid vəzinin işindəki kiçik bir axsaqlıq belə, bir çox xəstəliyə səbəb ola bilir. Bəs belə qüsursuz bir sistemi quran və işlədən kimdir? Bura qədər həmişə qanda əskilən maddələrin fərqinə varan, bu əskikliyin miqdarını müəyyən edərək lazımi maddələri ifraz edən, bu maddələrin tərkibini çox yaxşı bilən və lazımi miqdarda, lazım olduğu müddətcə istehsal edən, bədənin digər orqanları üzərində də təsiri olan bir "iradə"dən danışdıq. Düşünülməli olan cəhət budur: Belə yüksək bir iradə göstərən varlıq tiroid vəzinin özüdürmü? Əlbəttə, bu mümkün deyil. Tiroid vəzi hüceyrələr birliyidir, bu birliyin içində bir şüur sahibi axtarmaq mümkün deyil. Bu iradə, hormonlara aiddir də deyə bilmərik. Hormon da molekullardan ibarət olan bir maddədir. O halda bu iradəni harada axtaracağıq?

Məhz burada qarşılaşdığımız tək nəticə yaradılış həqiqətidir. Bədən içindəki bütün vəzlərin, hormonal sistemi meydana gətirən bütün işçilərin, bunların yaratdıqları hormonların, o hormonların içindəki molekulların və onları meydana gətirən atomların hamısı Allah'ın bənzərsiz yaratmasının bir məhsuludur. Allah yaratmasındakı qüsursuzluğu bir ayədə belə bildirir:

"O, Xaliq, yoxdan Yaradan, Surətverən Allahdır. Ən gözəl adlar yalnız Ona məxsusdur. Göylərdə və yerdə olanların hamısı Onun şəninə təriflər deyir. O, Qüdrətlidir, Müdrikdir". (Həşr surəsi, 24)